Świder Władysław (1907—1995), ksiądz rzymskokatolicki, malarz amator, regionalista.
Ur. 5 V w Czarnej (obecnie Czarna Sędziszowska, pow. ropczycki) w rodzinie chłopskiej, był dziewiątym z jedenaściorga dzieci Józefa i Kunegundy z Basarów.
Ś. uczęszczał do szkół ludowych w Czarnej i Sędziszowie. Od r. 1920 uczył się w Państw. Gimnazjum (od r. 1924 im. Stanisława Konarskiego) w Mielcu. Po zdaniu tam 16 VI 1928 matury wstąpił do seminarium duchownego w Tarnowie; święcenia kapłańskie przyjął 29 VI 1933 w Tarnowie z rąk bp. tarnowskiego Franciszka Lisowskiego. Od 1 VIII t.r. pracował jako wikariusz i katecheta w Kolbuszowej, gdzie opiekował się także parafialną Akcją Katolicką. Namalował umieszczony w kościele paraf. tamże obraz Najśw. Serca Pana Jezusa. Od 1 VIII 1938 był wikariuszem w Mościcach (pow. tarnowski); do tamtejszego kościoła paraf. namalował obraz św. Andrzeja Boboli, poświęcony 20 V 1939. Po wybuchu drugiej wojny światowej t.r. opuścił parafię w pierwszych dniach września, jednak na początku października wrócił do okupowanych Mościc; został tu aresztowany przez niemiecką żandarmerię wojskową, lecz wkrótce zwolniony. Od stycznia 1940 brał udział w tajnym nauczaniu i od 1 VIII 1941 pełnił funkcję katechety w Mościcach. Dn. 4 IV 1943 pod zarzutem wystawienia fałszywej metryki chrztu Żydówce (Aurelii Warskiej) został aresztowany i osadzony w więzieniu w Tarnowie przy ul. Urszulańskiej, a 26 V t.r. wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz (nr 123056); stamtąd 4 IX przetransportowano go do obozu koncentracyjnego Dachau (nr 50705). Pełnił tam posługę sakramentalną, zorganizował szopkę bożonarodzeniową, a z przydzielanego mu chleba wyrabiał krzyżyki, figurki świętych i różańce. Zajmował się też przekładami na język polski utworów Owidiusza, Dantego, J. W. Goethego i W. Shakespeare’a oraz napisał dla więźniów ośmiozwrotkowy wiersz Pieśń niewoli. Po wyzwoleniu obozu 29 IV 1945 przez wojska amerykańskie i odbyciu rekonwalescencji, sprawował posługę duszpasterską wśród byłych polskich więźniów obozów i żołnierzy, najpierw w Stuttgarcie w dzielnicy Möhringen, następnie koło Hanoweru. W r. 1949 udał się do Włoch, gdzie kontynuował leczenie w Montecatini koło Florencji i podjął studia na Wydz. Filozoficznym Papieskiego Uniw. Gregoriańskiego. W r. 1950 uczestniczył w uroczystościach kanonizacyjnych Marii Goretti; napisał poświęcone jej trzy wiersze i dwie pieśni, opublikowane potem w książce ks. Stanisława Jezierskiego „Wzór przebaczenia św. Maria Goretti” (Roma 1960). W r. 1951 uzyskał kościelny stopień licencjata filozofii na podstawie pracy De personalitate Polonorum DP-Camporum Germaniae 1945—1950. Kontynuował studia na Uniwersytecie do r. 1953, a następnie w r. 1957 jako słuchacz nadzwycz. («hospes»). Na Kongresie Mariologicznym w Rzymie wygłosił w r. 1954 referat Horulae Matris Dei („Virgo Immaculata. Acta Congressus Mariologici — Mariani. Romae anno MCMLIV celebrati”, Roma 1957 XV). Dn. 9 VII 1957 został odwołany ze studiów przez bp. tarnowskiego Jana Stepę i w r.n. wrócił do Polski.
We włączonych do Tarnowa Mościcach Ś. objął 1 X 1958 funkcję katechety. Dn. 25 II 1959 otrzymał probostwo w Lubczy (pow. tarnowski). W seminarium duchownym w Tarnowie został 5 IX 1963 wykładowcą historii sztuki, estetyki, konserwacji zabytków sztuki sakralnej i języków obcych, a 1 XI t.r. objął funkcję jego rektora. Zwolniony 12 IX 1966 na własną prośbę z obowiązków rektora, zamieszkał w domu księży filipinów w Tarnowie; w seminarium nadal uczył historii sztuki sakralnej (do r. 1968) oraz języków łacińskiego, angielskiego i niemieckiego (do przejścia na emeryturę w r. 1978). Opracował broszurę Godzinki. Wprowadzenie duszpasterskie (Tarnów 1983). Malował obrazy o tematyce religijnej i historycznej, a także krajobrazy i portrety; prac swych zazwyczaj nie podpisywał. Zajmował się też rzeźbiarstwem. Utalentowany muzycznie, grał na wielu instrumentach oraz komponował różnego rodzaju utwory. Osiem teczek opracowań dotyczących historii miejscowości należących do parafii w Czarnej Sędziszowskiej zostało przekazanych bibliotece szkolnej w tej wsi (sygn. 10533—10540). Opracowane przez Ś-a pieśni więzienne bł. Romana Sitki ukazały się po jego śmierci, opublikowane przez ks. Adama Nowaka w książce „Ksiądz Rektor Roman Sitko. Życie, działalność i męczeństwo” (Tarnów 1998). Ś. przetłumaczył pracę doktorską ks. Idziego Radziszewskiego „De ideae religionis genesi in evolutionismo Darvino-Spenceriano” z r. 1900 (wykorzystaną przez ks. Michała M. Maciołka w: „Geneza idei religii w ewolucjonizmie Darwina i Spencera”, L. 2012). Ś. zmarł 4 X 1995 w Tarnowie, został pochowany 5 X w grobowcu rodzinnym na cmentarzu paraf. w Czarnej Sędziszowskiej. Uroczystościom pogrzebowym przewodniczył ordynariusz tarnowski bp Józef Życiński.
Pośmiertnie opublikowano artykuł Ś-a Ksiądz Józef Lenartowicz („Lubcza dawniej i dziś. 800-lecie wsi”, Ryglice 1997). Obrazy Ś-a znajdują się w kościołach, kaplicach i muzeach w Polsce, Argentynie, Brazylii oraz krajach misyjnych Afryki, a także w kolekcjach prywatnych w kraju i zagranicą. Jego imię nadano 4 X 2004 szkole podstawowej w Czarnej Sędziszowskiej.
Portret w Wyższym Seminarium Duchownym w Tarnowie; — Cieślińska N., Rudzka A., Bibliografia polskiej historii sztuki 1969—1970, „Roczn. Hist. Sztuki” T. 12: 1981; Domagała J., Ci, którzy przeszli przez Dachau (Duchowni w Dachau), W. 1957; Encyklopedia Tarnowa, Tarnów 2010; Jacewicz—Woś, Martyrologium duchowieństwa, IV; Księga pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Krakowa i innych miejscowości Polski południowej 1940—1944, W.—Oświęcim 2002 III; Nowak A., Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786—1985, Tarnów 2004 IV; Schnabel R., Die Frommen in der Hölle, Frankfurt am Main 1965; Słown. pol. teologów katol., IX (bibliogr. prac); Szołdrski W., Martyrologium duchowieństwa polskiego pod okupacją niemiecką w latach 1939—1945, w: Sacrum Poloniae Millennium, Rzym 1965 XI; Weiler E., Die Geistlichen in Dachau sowie in anderen Konzentrationslagern und in Gefängnissen, Mödling (1971); — Grzanka M., Mój kościół parafialny NMP Królowej Polski w Tarnowie-Mościcach. Historia — budowa — duszpasterstwo, Tarnów 2008 s. 96, 98—9, 131; Heszen P., Ksiądz Władysław Świder, w: Lubcza dawniej i dziś. 800-lecie wsi, Ryglice 1997 s. 220—47; Kumor B., Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786—1985, Kr. 1985; Lis P., Ksiądz Władysław Świder (1907—1995), Tarnów 2003 (mszp. pracy magisterskiej w Arch. UPJPII, sygn. I—7571); Nowak A., Wspomnijcie na minione dni. Z dziejów Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie, Tarnów 2013 s. 62; Piech S., Ks. Władysław Świder (1907—1995) — rektor i wykładowca tarnowskiego Seminarium Duchownego. W dwudziestą rocznicę śmierci, „Currenda” 2015 nr 5 s. 491—8; Sterkowicz C., Szkolnictwo jawne i tajne w powiecie tarnowskim w latach 1939—1945, (Tarnów) 2001 s. 125, 228; Stopniak F., Katolickie duchowieństwo w Polsce i Żydzi w okresie niemieckiej okupacji, w: Społeczeństwo polskie wobec martyrologii i walki Żydów w latach II wojny światowej. Materiały z sesji w Instytucie Historii PAN w dniu 11 III 1993 r., W. 1996; — Hoffmann B., A kdo vás zabije…, Přerov 1946 s. 493; Rocznik diecezji tarnowskiej, 1936—72, 1995—6; Schematismus universi venerabilis cleri saecularis et regularis dioeceseos Tarnoviensis, 1929—35; Schematyzm diecezji tarnowskiej, 1977—94; Spis duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego w Polsce 1979, P.—W. 1980; toż za r. 1985, P.—W. 1986; Sprawozdanie dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. St. Konarskiego (typ humanistyczny) w Mielcu za rok szkolny 1927—26, Mielec 1926; toż za r. 1927—28, Mielec (b.r.w.); Sprawozdanie dyrekcji Państwowego Gimnazjum (typ humanistyczny) w Mielcu za rok szkolny 1924—25, Mielec 1925; Sprawozdanie dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Mielcu za rok szkolny 1920/21, Mielec 1921; Życiński J., Na zachód od domu niewoli, P. 1997 s. 291—2; — „Niedziela” dod. „Niedziela Południowa” 2004 nr 43 s. II, IV; — Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Currenda” 1995 nr 4 (S. Sojka, J. Styrna, J. Życiński), 1996 nr 4 (K. Szwarga), „Tyg. Powsz.” 1995 nr 42; — Arch. Diec. w Tarnowie: sygn. PŚ II/13 (akta personalne); Arch. Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie: Matricula studiosorum s. Theologiae in Instituto Theologico Dioecesano Tarnoviensi ab a. 1893/94 ad a. 1930/31, s. 243—4, Kronika Seminarium Duchownego w Tarnowie, t. 3 s. 83—5, 89—90, 284, Kronika Koła Naukowego św. Ambrożego w Seminarium Duchownym w Tarnowie, t. 6 s. 88—222; B. Jag.: Koresp. M. Pawlikowskiego, rkp. 12013 III k. 139—49; IPN w Kr.: sygn. IPN Kr 40/23068 (akta paszportowe, fot.); — Mater. Red. PSB: Wydruki ze stron http://www. geni.com (fot.), www.czarna.rzeszow.opoka.org.pl (fot.); www.szkolaczarna.szkolnastrona.pl (fot.); — Informacje ks. Ryszarda Banacha z Tarnowa i Tomasza Kozaka z Czarnej Sędziszowskiej.
Stanisław Ludwik Piech